Dere Değil Deniz
Ondan bahsetmeden önce cevap verilmesi gereken soru herhalde?
- İyi bir müzik nasıl anlaşılır?
Onu bütün hücrelerimde duyuyorum. İşte “güzel” olma tanımı burada yatıyor. O sesli olanın sessiz ruhta anlam bulması . Tüm bedenim beni anda tutmaya çalışıyor. Bu benle aynı kaseden içenin elinden çıkmış olma hali , ruhumunda kardeşleri var diyebiliyorum . Farkedebiliyorum sıkılmamayı , çünkü zihnim sessizleşiyor ya da aldığı müsadeyle o da özgürlüğünü yaşıyor. Tıpkı hücrelerimin yaşadığı gibi .
İşte böyle iyi bir müzik farkedildiğinde kalp onla el ele tutuşur ki uzun yolun dolambaçlı yolları sıkıcı gelmesin diye.Anlayabilirsen uçurumun engin şarkısında korkuyu da dansına ortak edersin . Onu sadece eğlence de değil yas mevsiminde de yüreğinde anarsın . İyi bir müziği duyunca tanımı ve kelimeleri seyri bırak , bırak ve hücrelerin dansına şahit ol. Bunun tadını sadece alanlara bilir. Ben ve “bizlerim” bunu Johann Sebastian Bach’ ta bulduk. Diğer yüreklere kılavuz olamam.
Hayatı ve eser analizleri konusunda Aydın Büke’ nin eserini okuyabilirsiniz . Beş yüz sayfaya yakın eserde oldukça ciddi bir şekilde her şey bilinenebilen her şey sunulmaya çalışılmıştır. “eseri okur akademisi bölümünde bulup isteyebilisiniz.”
Bach ailenin geçmişi on beşinci yüzyıla kadar inmektedir. İlk Bach karşımıza çıkan Vitus Bach Macaristan da yaşamaktadır. Mezhepsel sorunlardan dolayı Macaristan’dan Almanya’ ya göç ediyor. Weimar kenti yakınlarında Wechmar kasabasına yerleşiyor. Vitus Bach bir değirmenci, ilginç değil mi ilk Bach bir değirmenci ama müziğin seven bir değişrmenci , nitekim oğlu Hans Bach borazancı onun oğlu onun oğlu Cristoph Bach ise sarayda müzisyendir. 1645 yılında Cristoph Bach’ ın ikiz oğulları Ambrisius Bach ve Cristoph Bach dünyaya geliyor. İkiz kardeşler de hayatına müzisyen olarak devam edecektir .bizim Johann Sebastian ‘ın babası Ambrisius Bach üflemeli çalgılarda başarılıdır ve Erfurt’ a yerleşecektir. 1668 tarihinde şehrin kürkçü ailesi olan Lammirhört ailesinin kızı Elisabet lammirhört ile evleniyor. Sonra evli çift Eisenach’a taşınıyorlar ve bu dükalık sarayında çalışıyor . Çalıştığı yerde tarihin büyük isimlerinden Telemann , Johan Pachelbell ve Luther gibi büyük isimlerde çalışmıştır. 21 mart 1685 tarihinde Ambrisius Bach ın yakın dostu olup yine müzisyen olan borazancı Sebastian Nagel ve Johann Georg Koch’ ın vaftiz babaları olmalarını istemiştir. Nitekim n önadları ortaya çıkmış oluyordu . Johan Sebastian Bach oldukça erken yaşta dokuz yaşında annesini on yaşında ise babasını kaybetmiştir. Sebastian BACH VE küçük kardeşi JAKOP ile büyük abileri Johan Cristoph ilgileniyor. Aynı zamanda müzisyen olan Johann Cristoph kardeşlerinin eğitilmeleriyle oldukça yakından ilgileniyor. Bach ilk göz ağrısı olan org ile burda tanışıyor ve de tüm ömrü boyunca ona tanrının hediyesi olan o yeteneği işte burda keşfediyor. Bach çok verimli ve çalışkan bir dönem geçiriyor. Nitekim Bach’ ın meşhur olan ay ışığında nota kopyalama işi bu dönemde ortaya çıkıyor . 1700’lerde Bach ve küçük kardeşi Jakop abilerinin yanından ayrılıp Lüneburg’a doğru yola çıkıyorlar. 350 km’yi yürümek zorunda kalıyorlar .Bach’ ın o meşhur yürüyüşlerinden ilki böylece meydana geliyor. Bach burada henüz kalınlaşmayan o güzel çocuksu sesiyle koroda söylüyor. Sonra sesi kalınlaştığı için korodan ayrılmak zorunda kalıyor . Bach burda oldukça verimli bir dönem geçiriyor . Ünlü org yapımcısı Johan Baltazar Held ile burada tanışıyor.Sonrasında Bach o meşhur yürüyüşlerine devam ederek elli km yolu yürüyerek Hamburg’a gidiyor. Henüz on beş yaşlarında olan Bach maddi açıdan çok zor durumdaydı ve bu yolculukta parasız olarak çıktığı söylenir . Bir efsaneye göre Bach yolda yürürken aç ve bitap durumdayken bir hanın önünde durur, pencereden gelen o nefis balık kokusuyla içine çekerken pencereden bir tane sardalye balığı atılıyor.O sardalyenin başında bir tane düka yani Venedik akçesi çıkıyor ve Bach onunla güzel bir ziyafet çekiyor.
Sonraki zamanlarda Bach Lüneburgtan ayrılıyor ve Arnstadt’a gidiyor. Burada ise orgcu olarak göreve başlıyor . Burada Bach gelmeden önce kilisede yangın çıkıyor ve yeni bir orgun yapılıp BACH’ın başına geçmesi ise yedi yıl sürüyor . Yeni bir orgun yapılması oldukça emek ve zaman isteyen bir süreçtir. Burada iken BACH ilk eserlerini veriyor. Hele ilk eser sevgili ağabeyinin ayrılışı için capriccio (kapriçyo) “ ağabeyi Johann Jakop İsveç kralı 12.Karl’ ın ordusuna katılmak için Bachın yanından ayrılıyor . Bach 1707 Arnstad ta Maria Barbara ile evleniyor. Sonrasında Weimar’a taşınıyorlar Burada Dük Wilhelm Ernst’le sorun yaşıyor hatta bir ay kadar hapis bile yatıyor. Bu zaman için ünlü “ iyi düzenlenmiş klavye” adlı eserini de burda yazdığı söyleniyor.
Sonrasında bazı Alman memleketlerine yolculuk yapıyor. Mülhausen , Lübek , Dresten , Köthen gibi
Bach Köthen de prens Leopold ile oldukça samimi bir ilişki kuruyor. Prens müziğe oldukça ilgili ve Bach’ ın müziğine oldukça saygı duyuyor. Ayrıca gelirine oranla oldukça büyük diyebileceğimiz bir saray orkestrası kuruyor . Bach yine burda kendisi gibi bir müzik ailesi olan Abel ailesi ile tanışıyor , Cristian Ferdenant Abel ile birlikte çalışıyor hatta Brandenburg konçertoları Abele gönderiyor .
Köthen Prensi Leopold Bachı ve orkestrayı da alarak bugünkü Çekya topraklarında kaplıca şehir, Karlsbad’a gidiyor . Burada üzücü bir olay meydana geliyor ve sevgili eşini kaybettiğini öğreniyor.
Sonrasında Bach 27 yıl çalışacağı yer olan anlamı ıhlamur ağaçlarının şehri anlamına gelen Leipzig’ e geliyor. Thomas kilisesinde kantor olarak çalışıyor .
1701 yılında Leipzig de Teleman önderliğinde o dönemde yeni yeni meşhur olan cafelerde müzik yapmak amacıyla Collegium Musicum adında bir grup kuruluyor ve böylelikle müizik kilise ve saraylardan çıkmasına öncülük ediyor. Nitekim Bach ta collegium musicuma katılıyor . Bachın meşhur kahve kantatını da burda yazıyor . “bwv 211″
Bach artık yaşlanıyor ve de hastalanıyor, şeker hastalığı ve onun tetiklediği ayrıca karanlık gecelerde mum ışığında yapmış olduğu çalışmalar gözlerinde kataraktın oluşmasına neden oluyor. Bu sırada aralarında sürekli sorun bulunan kilise yöntemi onun yerine gelecek kantoru seçmek için Bachtan habersiz gayrıresmi bir yarışma düzenleniyor . Onlar yaşlı BACH’ın ölümüne kesin gözüyle bakıyorlar . Ama tanrının lütfu ile Bach ani bir düzelme gösteriyor . Bunun üzerinde Bach kilise yönetimi ile aynı salonda dindışı kantatı çaldırıyor. Bach kilise yönetimine gereken cevabı kendi yüksek perdesinden bu şekilde veriyor. Bu kantat Apollo ve Pan’ ın müzik yarışması
“ Al eline lirini Apollo , daha güzel değil hiçbir şey senin şarkılarından “ çoğalt artık müziğini ve şarkılarınla saldır. Bach bu şekilde harf uyarlamaları da yaparak kendine cephe açanlarla dalga geçiyor.
Ve Bach dönemin ileri olmayan anestezinin olmadığı bir ünlü bir İngiliz hekime Handel’e de aynı ameliyatı yapan doktora katarakt ameliyatı oluyor. Fakat operasayon başarılı olmuyor
Nitekim baba Bach 28 Temmuz da Salı günü huzur dolu bir dünyaya o meşhur yolculuklarından sonuncunu yapmak için yola çıktı.
BACH’ TAN SONRA
Bach’ın iki eşinden toplam yirmi çocuğu olmuştur fakat dönemin sorunlarından dolayı çoğu çok erken dönemde hayatını kaybediyor .
Bazıları babalarının ve atanlarının müzik mirasını devralarak hayatına devam etmiştir . Carl Philip Emanuel , Wilhelm Friedemann , İngiliz Bach olarak adlandırılan Johan Christian gibi fakat hepsini toplasan babalarının tırnağı bile etmezler .
Önemli olan bir diğer konu da BACH tan sonra 1829 da Mendelssohn Matheus Pasyon’u tekrar gün yüzüne çıkartıyor ve işte hakkında araştırmalar böylelikle başlıyor , daha sonra 1837 Robert Schumann Bach derneğini kuruyor . 1900’lerde tam 46. Ciltlik bir külltüyat tamamlanmış oluyor .
Yaklaşık üç yıldır süren Bach sevgim sonunda yaklaşık yüz elli eserden çalma listem Spotify ve Apple Müzikte “dere değil deniz” play listesi adında yer almaktadır. Neredeyse tüm kantarları dinledim ve bütün liste kantarlardan oluşmaktadır , takipte kalırsanız Bach’ın diğer bütün eserleriyse “ deniz de değil okyanus” adında toplanacaktır.